| Hoofdstuk 17 - Paragraaf 5 |
17. Dempers
17.5 Muteresearch
Met dank aan Dr.Matthias Bertsch , bijgenaamd Dr.Trumpet. Zie hoofdstuk 46.
In alle soorten muziek worden trompetdempers gebruikt. Sinds de uitvinding van de trompet 300 jaar geleden is die ontwikkeling begonnen en heeft die zich de laatste 100 jaar enorm uitgebreid. De doeleinden van het demper zijn velerlei.
Het dempen van de klank is nr. één, het veranderen van het toonspectrum en dus de klank nr. twee en het terugdringen van geluidsoverlast nr.3. Het versterken van de ademsteun en de embouchure is niet het minst belangrijke doel.
Silent Brass is een voorbeeld van een moderne studiedemper maar er zijn ook talloze goed stemmende gewone studiedempers, zie ook de foto’s.
De Silent Brass heeft als eigenschap dat de embouchure door het gebruik verzwakt, zo is mijn eigen ervaring.
De volgorde van de meest gebruikte dempers is volgens Matthias:
Cup 93%/ Straight 92/ Harmon 75/ Oefendemper 47/ Plunger 44/ Wah-Wah 40/ Bucket-Velveet 22/ Whisperer 8/ Hat-Derby 6/ Clear-Tone ~solo-mega 3/ Buzz-Wow 3/ Satellite 3/ Mel-0-Wah 2 / Pixy-Snubtone 2
De Silent-Brass wordt voor verschillende instrumenten veel gebruikt maar cijfers heb ik niet voorhanden. Het mooie van SB is dat je de SB kunt aansluiten op geluidsdragers en mee kunt spelen met je eigen CD -tje of bestaande exemplaren.
Matthias Bertsch onderzocht de Cup-, de Straight-, De Harmon Mute, de Plunger gesloten , de Plunger geopend, de Wah-Wah demper en de Bucket.
IK wijs erop dat alle fabrikanten een andere uitvoering van de gelijknamige en gelijksoortige demper in gedachten hadden bij de fabricage en dat houdt in dat de klank en stemming van alle verschillende merken anders zijn. Ook het gebruik van dempers afwisselend in trompetten en cornetten erg verschillend kan uitpakken. Dit heeft o.a. te maken met boringsverschillen, andere mondstukken, metaal-materiaal , bekergrootte- en flare/bekercoëfficient (hoe snel wijkt de beker buitenwaarts).
CUP: Veel gebruikt in de lichte muziek en de jazz. (Duke Ellington’s : “Suiten” en Dizzy Gillespie’s : “A Night in Tunesia”.
Vorm: Conisch lichaam en verschuifbare schaal, die je kunt verstellen van 5-30 mm vanaf de beker. Hoe groter de diameter van de schaal de schaal hoe meer reflexie .
Drie kurkjes , die precies moeten worden afgesteld (lees 17.1) voor de stemming en klankkleur, maar ook per instrument/ beker op andere plaatsen moeten staan, completeren de demper.
STRAIGHT: Veel gebruikt in klassieke muziek zoals in: “Salomé” van Richard Strauss, “Schilderijententoonstelling” van Modeste Mussorgsky en “Symphonie nr. 3” van Gustav Mahler.
  
  
Klik op een plaatje om te vergroten
  
  
Klik op een plaatje om te vergroten
  
  
Klik op een plaatje om te vergroten
In de jazz bijvoorbeeld in Glenn Millers : ”String of Pearls”.
Vorm: ook conisch, net als de CUP mute. Zoals met alle dempers het geval is kan de demper uit allerhande materialen worden gebouwd. En dat beïnvloed de klankkleur. Zoals bijvoorbeeld hout: maakt de klank zachter en voller. Dit is het authentieke dempergeluid van weleer , wordt vooral in de Romantische muziek gebruikt.
HARMON: Veel gebruikt in de jazz en lichte muziek. Miles Davis melancholieke supergeluid, vooral gekenmerkt door het gebruik van de harmon.
Vorm: is bolvormig met een gesloten kurkring met een kleine opening van ongeveer 9 mm doorsnede aan het eind waardoor de lucht en het geluid naar buiten moeten. Hij kent geen binnenbuis met beker-trechteruiteinde zoals de WAH-WAH waarmee je bijvoorbeeld het eendenkwaken Donald Duck kunt imiteren.
De demper geeft veel weerstand en vooral als je hard speelt en hoog is de zuiverheid mogelijk snel in het geding. Het gebruik van de microfoons is vaak onmisbaar bij concerten .
PLUNGER: Veel gebruikt in de jazz, Louis Armstrong is er een groot voorbeeld van . Het Doo-Wah effect is beroemd geworden onder andere door Glenn Miller. In principe kunnen alle genoemde dempersoorten, maar dan in grotere uitvoeringen, worden gebruikt bij de trombônes. Het toepassen van tong technieken als de rollende R vergroot het effect belangrijk. Toepassingen in glissando’s etc. zijn veel gebruikt.
Vorm: is een taps toe lopende schaal met of zonder handvat die je voor de beker houdt of heen en weer/op en neer beweegt.
WAH-WAH: In de lichte muziek en jazz toegepast voor het Donald Duck effect: Wah-Wah, zoals in Gershwin ’s : ”Rhapsodie in Blue”en in Clyde Mc.Coy’s: “Sugar Blue” . Door de hand op en af de trechter te bewegen en die daarmee gedeeltelijk of geheel afdekkend , en daartoe zo nodig in- of uitgeschoven wordt uit de resonator, wordt het toonspectrum, de klank dus, gewijzigd.
Vorm: als de harmon mute bolvormig hol, dus een gesloten resonator maar met binnenbuis (9 mm doorsnede) met aan het uiteinde een trechter(bekertje voor het gemakkelijker uitzenden van het geluid)(zie hoofdstuk 15 acoustiekleer) uitgevoerd.
BUCKET: Wordt in de klassieke muziek gebruikt maar vooral in de lichte muziek en jazz, voor het mystieke geluid waarbij de boventonen worden afgedekt. Romantisch, melancholiek geluid.
Vorm: met drie klemmen uitgevoerde ronde doos, die aan de bekerzijde geheel open is. In de bucket stoppen we dan isolerend materiaal, naar keuze en dat dekken we af met een stukje gordijngaas o.i.d. In de extreme hoogte is het lastiger om zuiver te spelen.
|
