| Hoofdstuk 11 - Paragraaf 5 |
11. De mondholte
11.5 Luchtlekkage
Luchtlekkage vanuit de mondkeelholte via de neuswegen.
Een stoornis, die de nachtrust kan bedreigen, door het snurken, maar vooral een beletsel is om een blaasinstrument te bespelen, en daaronder vallen alle hout- en koperen blaasinstrumenten. Bij kinderen na hun 3e jaar kunnen blijvend nasaal spreken t/m/ snurken, alarmerende symptomen zijn evenals het naar buiten brengen van ingenomen voedsel via de neus.
      
Klik op het plaatje om deze te vergroten
Andere namen:
Palatal Air Leak (verhemelte lucht lekkage)
Velopharyngeal insufficiency (zachte verhemelte insufficientie),(van de spierboog dus).
Velopharyngeal stress incompetence
Luchtlekkage door onvoldoende spanning van de spier van de verhemelteboog, de Musculus tensor veli palatini), mogelijk samen met insufficientie van de M.constrictor pharyngeus.
Velopharyngeal Sphyncter insufficiency.
Afbeelding Mondkeelholte : zie ook 11.1.
Bij blazers worden de problemen het eerst ontdekt bij het spelen van hoge tonen, waarbij de druk niet kan worden gehandhaafd. Daarnaast worden de aanzetten met de tong minder krachtig.
In onze phonetiek kennen we orale en nasale klanken.
De eersten worden gevormd in de mondholte en daaronder vallen de klinkers en de meeste medeklinkers.
De nasale klanken worden gevormd meer naar achteren, in de neus-keelholte en bestaan uit:
M, n , ng.
De klanken worden gevormd door de aangevoerde luchtstroom, de werking van de stembanden en dan een enorme groep van spieren, die ik hier kort zal noemen. Deze spieren zorgen samen ook voor de toonvorming of zo u wilt, de klankvorming.
Dat zijn vanuit de luchtpijp geredeneerd:
.keelholtekringspieren, denk maar eens aan het slikken.
.Deze groep wordt dan ondersteund door de verhemeltespanners zoals bij het slikken.
.De zachte verhemelte hefspieren(maken een ronde boog zoals bij het maken van de oo- klanken.
.De tongspier, nodig voor de muzikale aanzetten maar ook nodig bij het slikken, om voedselproppen naar achteren te drukken.
.De tongbodemspieren waarop de tong vast zit
.De 3 groepen tongbeenspieren, die het tongbeen naar voren kunnen trekken, naar achteren en omhoog.
.De 4 wangkauwspieren
.De aangezichtspieren, denk maar eens aan het uitspreken van uu, of ii etc.
Zie afbeeldingen.
Om orale zowel als nasale klanken op te wekken zijn de zachte verhemeltespieren en de huig van belang. De huig , die zich aan het zachte gedeelte bevindt, kan worden aan gespannen en opgetrokken tegen de achterkeelwand. De mondholte wordt hiermee van de neusholte afgesloten en dan kunnen de orale klanken door de mond worden gevormd.
Als tijdens het spreken de huig ontspannen blijft hangen ontstaat er een open verbinding tussen mond- en neusholte en daarmee kunnen de eerder genoemde nasale m, n en ng –klanken worden gevormd
Het zachte gedeelte van het verhemelte met de huig daaraan vast is een beweeglijk gedeelte, het kan worden opgetrokken/ aangespannen. Het kan ook ontspannen naar beneden blijven hangen afhankelijk van de functie die moet worden geleverd. Bij het blazen moet de huig uiteraard altijd zijn aangespannen. Omdat de huig de neusholte afsluit wordt deze van de mondholte gescheiden en kan geen lucht via de neus ontsnappen. Hetgeen bij het blazen ook nodig is.
Indien echter de huig naar beneden hangt is er een open verbinding tussen mond- en neusholte en kan de lucht via de neus naar buiten stromen. In het eerder genoemde voorbeeld van de complicatie die bij kinderen kan optreden tijdens het eten, waarbij een voedselprop via de neus naar biten kan worden gespuugd, hangt de huig eveneens naar beneden of is er spraken van een andere afwijking zoals bv een schisis.(spleet in het verhemelte).Kinderen van ongeveer drie jaar hebben in het algemeen een goede werking van de spierfuncties van het zachte verhemelte. Blazen zowel als zuigen behoort dan tot de mogelijkheden.
OPEN NEUSSPRAAK (Rhinolalia aperta)
Dat ontstaat als er een open verbinding blijft en dan zullen alle klanken een nasaal karakter krijgen.
Explosieve medeklinkers zoals b, t, k kunnen niet krachtig genoeg worden uitgesproken.
Blazers kunnen niet meer effectief spelen, de stromingssnelheid van de lucht, maar ook de drukken die nodig zijn worden lager. Bij de aanzetten komt het probleem vaak het eerst aan het licht.
De oorzaken van luchtlekkage via de neus zijn:
. Het zachte verhemelte is te kort, dus niet voldoende uitgegroeid. Hierdoor kan nooit een goede afsluiting worden verkregen. Een pharynxplastiek is een operatie die door een plastisch chirurg of keel-, neus-en oorarts de oplossing moet brengen. Dit is een operatieve verlenging van de huig dmv een slijmvliesbruggetje, dat wordt losgeprepareerd van de achterkeelwand en naar voren geklapt.
. Een schisis waardoor door de spleetvorming van lip-,kaak en/of gehemelte lekkage ontstaat. Een operatie is dan onafwendbaar,
. Spierzwakte door verkeerd gebruik of onvoldoende coördinatie. Dystonie kan hier ook aan de orde zijn. Blaas- en zuigspelletjes, klank- en spraakoefeningen door de logopedist(e) kunnen helpen.
. Spierzwakte door een neurologische oorzaak.
Bij ernstige verkoudheid willen de m, n en ng dikwijls ook niet goed klinken.
Het plaatsen van een obturator ( prothese) kan in ernstige gevallen soms het aangewezen middel zijn.
Zodra je als blazer merkt dat je klank anders wordt door suizen, sissen en zelfs snurken tijdens het blazen, meld je dan bij je huisarts die je dan doorverwijst naar de logopedist en/of keel-,neus- en oorarts, cq plastisch chirurg, orthodontist/tandheelkundige.
Het gaan bespelen van een instrument met wijdere boring kan een oplossing bieden evenals het gebruik van mondstukken waarbij de druk minder hoog oploopt. Voor spelers in korpsen etc kan het spelen van lagere partijen of het bespelen van grotere (lees Conische) instrumenten soelaas bieden.
Een neusklem is slechts een tijdelijke oplossing.
(Met dank aan Mevrouw Sieneke Goorhuis -Brouwer, UMCG Groningen, afdeling KNO)
(Lees ook www.Muziekenzorg.nl)
|
