| Hoofdstuk 30 - Paragraaf 3 |
30. Muziek en beweging
30.3 Muziek doet bewegen
Hans met kleindochter Janneke
Luisteren naar muziek kan emoties losmaken en stimuleren. Onderzoeken van o.a. van Catherine Chapados en Daniel Levitin in 2007, 2008 en 2009 toonden al aan dat als je naar muziek luistert en er visuele info bij is, rijk aan expressieve inhoud, dit emoties oproept bij de luisteraar. De waarneming via oog en oor roept de emoties op en spoort aan tot beweging.
Fysiologische veranderingen
Ook treden er fysiologische veranderingen op in onder andere de huidtemperatuur. Zonder de visuele prikkeling zijn de lichamelijke reacties minder evenals de emoties. Door op deze wijze te luisteren en kijken naar muzikale performances, kunnen er ook voor de muziekstudent, die naar voorbeelden kijkt en luistert, belangrijke leerervaringen optreden in de hersenen.
Autonome zenuwstelsel
Vegetatieve veranderingen en reacties van en in het autonome zenuwstelsel, zoals vergrote hart-vaatactiviteit, toegenomen lichaamstemperatuur en huidgeleiding zijn weliswaar in onderzoekingen vastgesteld, maar met verschillen van persoon tot persoon en van onderzoek tot onderzoek.
De veranderingen zijn als de getijden van een zee, eb en vloed, meer en minder, et cetera. En, zijn afhankelijk van op welke wijze de verschillende polariteiten worden toegepast in het onderzoek: dynamiek, stemming, harmonische relaties, toonvorming en- gevoeligheid en genre muziek, etc.
Affecties
Ook de ervaring en vaardigheden in het luisteren en kijken naar muziekperformances spelen een rol. Een getraind iemand heeft deze emoties beter onder controle. Verdriet, blijdschap, opwinding, angst, kortom allerhande affecties kunnen door muziek worden opgewekt. In één muziekstuk, en we kennen er allemaal talloze voorbeelden van, kunnen allerlei emoties door elkaar heen en achterelkaar opwellen. Daar is muziek ook voor bedoeld.
Bij het spelen van de muziek en het trainen ervan is het van belang de emoties te herkennen en zelfs te gebruiken. Hoe groter de emotionele betrokkenheid, hoe beter vaak de resultaten van studie en optredens.
Krumhansl
Krumhansl noemt de fysiologische veranderingen in het perifere zenuwstelsel: hartslagfrequentie, huidgeleiding (doorbloeding), vingertemperatuur, bloeddruk, en ademhaling. Zo kan muziek ook tot óntspanning leiden i.p.v. tot opwinding.
Het verschil in reacties tussen meten tijdens het kijken/luisteren en meten tijdens een periode van stilte, is significant. Ook het meten tijdens droevige muziek, vrolijke muziek en/of opwindende heftige muziek geeft belangrijke verschillen aan. Een eenvoudig en voor iedereen herkenbaar voorbeeld is: “Ik kreeg kippenvel bij die uitvoering...”.
Bij het ondergaan van de luister/kijk muziek testen zijn de twee vegetatieve hoofdreacties:
Een verandering van de electrische (galvanische) actiepotentiaal over de huid en pilo-erectie (haartjes gaan overeind staan/kippenvel). Deze reacties treden op bij plezierige kijk- en luistermomenten en minder of niet bij onplezierige. Ook treden er o.a. ventraal in de hersenen (motore cortex) begeleidende veranderingen op die men met een CT scan of Spect Scan kan waarnemen. Meer bloed in het gebied.
Arousal
De toename van de vegetatieve reacties van de kijk/luisteraar nemen toe bij opwinding (arousal reacties). Overigens kunnen er ook gewone motorische veranderingen plaatsvinden, te beginnen met de gezichtsuitdrukkingen. Bij arousal reacties horen blije gezichten, vol actie. Omgekeerd natuurlijk weer minder, bij droevige c.q. saaie muziek zul je niet veel reacties op het gezicht zien.
Ballet
In ballet zien we de exponenten van deze feiten. Snelle en opwindende muziek laten soortgelijke bewegingen zien, van gezicht zowel als van de rest van de body. Zowel in het luisteren/kijken naar of het zelf uitvoeren van en bewegen in de interpretatie zal de expressie van de emotie in de uitvoering beďnvloeden.
Ademhaling en bewegen
Ook de ademhaling loopt veelal synchroon met de beweging. Als een violist een passage speelt en de romp daarbij achterover laat hellen dan zal de inademing daarmee gelijke tred houden. Diep inademen als je voorover staat of zit is niet handig. Soms kan het echter niet anders.
Al dit soort zaken dienen volgens mij te worden geďntegreerd in het muziekonderwijs.
Al eerder betoogde ik dat het gebruiken van alle zintuigen tijdens de studie, dus reuk, smaak, visus, gehoor en kinesthetics (bewegingsapparaat-waarnemingen) tot grotere emotionele waarden kan leiden waardoor het muziekstuk beter wordt onthouden, en later gespeeld. Zie hoofdstuk 30.4. over zelf spelen en bewegen.
|
