Dempers uit de winkel zijn duur en vaak stemmen ze niet. Dempers voor thuisstudie, welke het geluid sterk kunnen afdempen, zijn vaak nog duurder. De stemming daarvan laat vaak te wensen over. De elektronische thuisstudie-silent-dempers, waarop je geluidsapparatuur kunt aansluiten zijn veelal embouchure verminderend. De oorzaak daarvan ligt in het feit dat je minimale luchtdruk hoeft te geven waardoor de lippen slechter worden doorbloed tijdens het spelen. Test het zelf.

Verschil in lippendikte en lippenspanning tijdens training met:

elektronische silent studiedemper.

Dan zul je het met mij eens worden dat de embouchure tijdens het spelen met behulp van de elektronische studiedemper de minste feed-back geeft in de vorm van embouchure-, cq lippenspanning. Speel je dus vaker met zo'n apparaat dan zal je embouchure, mits je verder niets anders doet, achteruitgaan. Zo'n electronische demper is natuurlijk wel zeer nuttig als je een keer uit logeren gaat, in hotels zit, etc. Maar ik heb daarvoor nu een unieke en super goedkope oplossing gevonden. Creatieve blazersgeesten als die van Bauke Kalma Bastrombône en Tuba, Enne Feenstra Prof. Bastrombône en Andries Rinsma Tuba voedden mijn fantasieën. Lees en zie hier het resultaat van onze gezamenlijke inspanningen.

De principes zijn simpel, maar dat was de uitvinding van het wiel ook.

SELFMADE MUTES
Materiaal: afval van blik, karton, plastic, linoleum, vloerzeil, balsahout, (model-) vliegtuigtriplex, etc.

1. Geluidsarme studiedempers
Het geheim is even eenvoudig als doeltreffend.

Trechter-mal
(Je maakt vooraf een trechter-mal van etalagekarton. Dit doe je in alle gevallen, ook als het gaat om serie 2: de Concertdempers).

Tekening voorbeeld Demper Trechter Mal.

De trechter moet exact de vorm van je beker volgen. De basis is groot stuk karton en knip daaruit een een grotere of kleinere driehoek. De top- punt knip je als deel van een ellips af. Hier is er een holle vorm. Afhankelijk van de grootte van het instrument. Zie de illustratie. Je plakt de zijranden aan elkaar met een stukje tape. Dan kijk je naar de pasvorm voor de beker waar die in moet. De onderrand, die dus boven het instrument moet uitsteken, heeft een bolle kant.

Als je de vorm van de mal hebt, maak je het tape los, en ligt de mal plat vóór je. De mal ligt nu bovenop het materiaal waarvan je de demper wilt maken. Als dat karton is van een oude doos of 3 lagen etalagekarton op elkaar, dan maak je die door- en door nat. Pers het overtollige vocht eruit door er met een lege fles, op het aanrecht, krachtig overheen te rollen. Stop nu de mal in trechtervorm in je beker en laat die daar een nacht zitten. De volgende dag haal je de mal eruit en zet de randen precies over -aan elkaar vast met bijv. wasknijpers of nietjes (die er later weer uit moeten!i.v.m. oxydatie). Hang de mal te drogen aan de lijn, op de verwarming of anderszins (föhn?). Zodra de mal droog is lijm je er een deksel op van één der materialen. Hoe dikker en zachter het materiaal, hoe zachter de demper gaat klinken.

Bovenin in het centrum maak je een gat in het deksel van maximaal(!) een vinger dik. De omvang van het gat bepaalt mede de stemming. Daarmee moet je dus experimenteren. Bovendien moet er een soort trechtertje in worden geplaatst, zie de foto's. Dat trechtertje bepaalt mede de uitzendkracht waarmee het geluid en timbre naar buiten komt. Al experimenterend kom je tot het juiste gat en het juiste trechtertje. Ook het materiaal is weer bepalend. Blik is het krachtigste, qua geluid.

De opening moet binnenin versterkt worden door ingelijmde stroken karton of anderszins. Zie de foto's. Maar buitenom kan ook. Combineer dat.

Klemrand of sponsring van de beker
Deze is van een een eveneens aangelijmde ring van opgerold vochtopnemend materiaal. Keukensponsje of viscosis is goed. De dikte van de klemrand bepaalt mede de stemming en hoe diep de demper erin gaat. Begin dus met een dunne ring en lijm er steeds een ring bij. Tot de demper stemt. Vóór het spelen maak je de klemrand/ sponsring enigszins vochtig. Om klemmen te verbeteren en het instrument niet te beschadiging.

Stemming
Door aan de zijkant een gaatje te boren kun je de stemming die vaak in het begin te hoog kan zijn, verbeteren. Ook hier: begin klein. Eventueel maak je meerdere gaatjes. Het doel is hiervan om de geluidsenergie, de golven meer gelegenheid te geven om naar buiten te komen. Vergelijk een rivier die de kust nadert en de zee. Hoe groter de delta, en hoe meer zijkanaaltjes, hoe minder druk op de hoofdstroom en hoe meer gelijkmatig de energie weg kan komen. Zie ook acoustiekleer.

Hoe diep moet de demper in het instrument steken?
Dat merk je dus aan de stemming. Hoe dikker de sponsring hoe minder diep hij erin gaat. Met andere woorden: dat kun jij zelf dus bepalen. Vuistregel: als je het instrument op de kop houdt mag de demper er niet uit vallen. Druk de demper stevig en ronddraaiend vast maar druk weer niet te hard.

Andere materialen
Blik: randen solderen of verlijmen.
Overige materialen, behalve hout, verlijmen met constructielijm, etc. Hout wel natmaken, raadpleeg de modelbouwer of meubelmaker. Je maakt dus wel een mal, laat die een nacht in het water liggen en plaatst hem de volgende dag in je beker. Als hij droog is verlijm je deze met houtlijm.

Bastuba: 2 kleine maionnaise- emmers op elkaar plakken. Verder als hiervoor.
De onderkant: bodem eruitsnijden met roodgloeiend mes.
Euphonium: 2 mallen omgekeerd op elkaar bevestigen.
Barytone : Idem.
Bugel: Harmon- mute combineren met super dikke sponsring.
Trombône: Dezelfde harmonmute, maar je kunt ook de barytone 2- mals gebruiken.
Althoorn: Maak een 2-mals mute.
Trompetten, Cornetten, Piccolo's: Straightmutes met gat bovenin plus pijpje en gaatjes in de zijkant.

Op de bijgevoegde foto's in de volgende paragraaf, 17.4, zie je 2 soorten zelfgemaakte of gemodificeerde dempers:
1. Beker- Afsluitende Dempers, de BAD's, geluidsarme thuis-studiedempers.
2. Niet Beker- Afsluitende Dempers, de NOTBAD's, concertdempers.